Voorwoord Vrouwelijke rolmodellen

Er was een tijd waarin ik in mijn witte verpleegstersuniform over een verpleegafdeling liep terwijl ik probeerde mijn faalangst te overwinnen door de kracht en het zelfvertrouwen van een starshipcaptain uit te stralen. Het was 1996, ik was drieëntwintig jaar oud en als ik destijds een boek als dit had gehad, zou mijn imitatiepoging toen al hebben geleid tot een blijvende versterking van mijn eigen authenticiteit.

Toch is juist het feit dat ik er op dat moment niet in slaagde het gedrag van mijn fictieve held, Kathryn Janeway, captain van een ruimteschip in de science fictionserie Star Trek Voyager, te kopiëren de reden dat ik nu in staat ben je een theorie aan te reiken waarmee je echt iets van je rolmodellen kunt leren.

In 2009,  ik was het verpleegkundig vak al lang ontvlucht en had me omgeschoold tot HRM- en loopbaanadviseur, lag ik in bed met een longontsteking. Op een ochtend legde mijn vriend een groot pak op de dekens onder het motto: ‘Even iets anders dan lezen.’ Ik scheurde het cadeaupapier eraf en staarde naar het plaatje van het ruimteschip op de dvd box. Om elf uur ’s morgens drukte ik op de playtoets van de dvd speler. Het was al donker toen ik mezelf ertoe dwong het apparaat uit te zetten terwijl ik probeerde de gedachte weg te drukken die door mijn hoofd spookte: ‘Was ik maar zoals Captain Janeway’.

Al jaren wist ik me als dorpsmeisje staande te houden in de grootste stad van Nederland, ik had ingewikkelde opleidingen voltooid, slopende banen overleefd en mensen en organisaties geadviseerd over complexe kwesties. Waar kwam dan wederom dat verlangen vandaan?
Het maakte me uitermate nieuwsgierig naar wie de actrice was die zo’n tijdloze impact aan dit fictieve karakter had meegegeven.

Na een aantal intensieve internet- en You Tubesessies wist ik dat Kate Mulgrew een indrukwekkend oeuvre aan acteerprestaties op haar naam had staan én besefte ik dat deze Amerikaanse dame nog meer power  en liefde uitstraalde dan het personage dat zij zo prachtig had vormgegeven.
Zelfs op niet bewegend beeld knalde die kracht  van het scherm af zoals op foto’s waarop zij stond afgebeeld in rollen als Cleopatra en Katharine Hepburn. Of zij nu Shakespeare of science fiction, humoristische-, absurdistische- of dramatische- karakters vertolkte of vanaf een podium honderden fans toesprak: overal zag ik die specifieke energie doorheen schitteren en nog nooit had ik zoveel bewondering gevoeld voor iemand die ik niet persoonlijk kende. ‘Was ik maar zoals Kate,’ dacht ik. Dat was een lekkere puinhoop. Nu wilde ik dus zowel op Captain Janeway als op Kate Mulgrew lijken.

Godzijdank zag ik kort daarna op You Tube een filmpje waarin een fan tegen Kate zei: ‘Ik wilde dat ik was zoals jij’. Als Kate toen niet het volgende antwoord had gegeven, was dit boek er nooit gekomen. Ze zei: ‘Maar ik zou juist willen dat je jezelf wilde zijn.’
Op dat moment begreep ik wat de X-factor was die iemand tot een geweldig rolmodel maakt én wat er nodig was om iets van je rolmodel te kunnen leren. Want in welke rol of situatie ik Kate ook zag, overal voelde ik dat vonkje echtheid. Bijna ongrijpbaar en toch prominent aanwezig als een stille uitnodiging aan anderen om ruimte te geven aan hun eigen authenticiteit.

Het viel me op dat heel veel mensen zowel Captain Janeway als Kate Mulgrew als rolmodel leken te zien. Zo putten vrouwelijke wetenschappers inspiratie uit het feit dat Janeway een wetenschapster was die daadwerkelijk de ruimte in ging. Door haar geïnspireerd kozen zij studierichtingen en maakten carrièrekeuzes die eerder voor vrouwen ongebruikelijk waren aldus het glazen plafond doorbrekend. Kate heeft zelfs eens op uitnodiging van Hillary Clinton in het Witte Huis een groep vrouwelijke wetenschappers toegesproken.
Als je dat allemaal teweeg brengt dan betekent dat in mijn ogen dat je meer doet dan ‘alleen’ goed acteren.

In een interview hoorde ik Kate vertellen dat zij een deel van haar eigen kwaliteiten als mens had vertaald op een manier die in het karakter van de captain pasten. Dat zette me aan tot nadenken. Een echt mens had eigenschappen van zichzelf vertaald naar een fictief karakter maar op zo’n manier dat het filmpersonage authenticiteit uitstraalde en impact had. Het was meer dan Kate Mulgrew die deed alsof ze Captain Janeway was; Janeway was een op zichzelf staande entiteit geworden. Als dat kon, dacht ik, dan was het ook mogelijk om de kwaliteiten van een fictief karakter naar jezelf vertalen. En dat betekende weer dat je de aspecten van een echt mens naar een ander bestaand mens zou moeten kunnen vertalen op zo’n manier dat ze authentiek binnen jouw persoonlijkheid pasten.

Het verklaarde waarom mijn kopieergedrag van vroeger niet had gewerkt; ik had nogal wat stappen overgeslagen. Gedrag, dat wat je van een ander ziet en probeert na te doen, heeft een geschiedenis en staat niet op zichzelf. Als je die achterliggende factoren begrijpt, moet je ze nog transformeren naar jouw persoonlijkheid en omstandigheden. Pas dan kan er een blijvende verandering in je innerlijk op gang komen. Dit opende een scala aan mogelijkheden en ik ontwikkelde een methode waarmee ik echt iets van mijn rolmodel zou kunnen leren.

Bij mij zelf werkte dat als volgt: Als kind was ik extravert en vol zelfvertrouwen. Mijn schoolprestaties waren uitstekend en ik kreeg veel aandacht en waardering van de mensen om me heen. Omdat ik goed kon zingen en schrijven, kreeg ik steevast de hoofdrollen in de schoolmusicals op het kleine dorpsschooltje en schreef ik zelf toneelstukjes voor andere uitvoeringen. Ik groeide op in een beschermende omgeving en eigenlijk kon je erop wachten dat het mis zou gaan toen ik op mijn dertiende op een enorme fabrieksachtige middelbare school in een grotere plaats belandde. Vanaf dag één werd ik gepest omdat ik in de ogen van anderen te serieus was, de verkeerde kleren droeg en er raar uitzag. Onzichtbaarheid werd vanaf dat moment mijn beste verdediging. Zelfs jaren later zong ik alleen nog in de auto met honderdtwintig kilometer over de snelweg in het donker zodat niemand me kon zien of horen. Dit klinkt misschien dramatisch maar het is hoe veel mensen hun leven leiden: ze nemen genoegen met een soort tweede keuze leven waarin het redelijk uit te houden is maar waarin hun talenten en persoonlijkheid niet optimaal uit de verf komen.
Een rolmodel hoeft zelf overigens geen perfect mens te zijn (perfecte mensen bestaan niet).

Rolmodellen hebben uiteraard ook hun problemen, uitdagingen en leerprocessen; juist dat maakt hen geloofwaardig en echt. Waar het om gaat, is dat zij authentiek zijn en bereid iets van zichzelf aan anderen te laten zien. Dat ze mensen durven te inspireren met hun kracht en bereid zijn mensen op een liefdevolle manier te stimuleren tot groei.

Iets in Kate’s gedrag en energie resoneerde met sluimerende aspecten in mezelf die zich weer creatief wilden uiten en gefocussed, energiek en liefdevol aanwezig wilden zijn in mijn eigen leven en dat van anderen. Ik paste daarop de theorie toe die ik in dit boek beschrijf en tot mijn eigen verbazing bracht het een spectaculaire verandering in mezelf teweeg die me terugbracht naar de kwaliteiten die ik als kind had gehad maar nu versterkt met de rijpheid van mijn levenservaring.

Voor een professionele zangcarrière vond ik mezelf inmiddels te oud maar ik had nog een ander talent verstopt: schrijven. Ik schreef nog wel stukjes voor personeelsbladen, zocht in al mijn verschillende banen naar mogelijkheden om zaken papier te zetten –al was het maar een beleidsnota of een personele regeling- maar ik durfde het niet de hoofdrol in mijn leven te laten spelen.

Vanaf het moment waarop ik besloot te stoppen met mijn held te idoliseren en écht iets van mijn rolmodel te willen leren, begon schrijven een steeds grotere rol in mijn leven in te nemen. Eindelijk voltooide ik mijn psychologische thriller, vond een manier om mijn methodiek voor loopbaanbegeleiding te publiceren en mensen daarmee te bereiken en de schrijfprojecten blijven zich sindsdien in mijn hoofd aandienen waarna ik ze vol vertrouwen durf aan te gaan. Het mooie was dat een aantal van mijn andere zoekgeraakte kwaliteiten daar blijkbaar moed aan ontleenden en zich weer durfden te vertonen.

Vaak zijn we bang om onszelf te laten zien uit angst dat we daar te kwetsbaar door worden. Als je jezelf durft te zijn, kom je echter veel meer in je kracht dan wanneer je verstoppertje speelt en wat nog mooier is: daarmee geef je ook aan anderen de ruimte waarin ze zichzelf kunnen zijn.

Dankzij Kate Mulgrew durfde ik in een prachtig leerproces te stappen dat nog steeds voortduurt en daar zal ik haar altijd dankbaar voor blijven. Omdat ik hoop dat veel meer mensen op deze manier van hun rolmodellen kunnen leren, heb ik er dit boek over gemaakt. Ik hoop dat het je mag inspireren.

Manon Brinkman