Maak een cadeau van je sinterklaasgedicht. Laat je dat heerlijk avondje niet ontzeggen. Het gaat om de gezelligheid, het samenzijn en iets voor elkaar maken/overhebben.

Beste bewijs dat je gedicht het mooiste cadeau kan zijn? Ik herinner me nog wel opa’s gedicht, maar niet meer het bijbehorende cadeau.

Trouwens: je kunt evengoed cadeautjes regelen, ook met weinig of geen geld

Wat dacht je van: een boek uit een openbaar boekenkastje, tweedehands kleding, iets uit de Kringloopwinkel, mooie zelfgezochte (eventueel beschilderde) stenen/schelpen, iets wat je zelf hebt getekend/geschilderd/geschreven/gebakken, of een bon voor een activiteit/dienst zoals een keer ramen lappen, oppassen, een massage, koken.

Weinig is zo uitstel-gevoelig als het schrijven van sinterklaasgedichten. Ik ken gevallen van ‘één minuut voor pakjesavond’ en zelfs een geval van ’tijdens’ waarbij iemand zich terugtrok op het toilet, verdacht lang wegbleef en terugkwam alsof er een verstopping van wereldformaat was overwonnen. Wat ook zo was, want als je niet weet wat of hoe je moet schrijven, het je ontbreekt aan inspiratie, rijmvermogen, tijd en je niet in de stemming bent voor humor, dan is het een hele bevalling. In zo’n geval wend je je tot een gedichtengenerator, of een rijmwoordenboek. Of tot een vriendin die het wél uit haar mouw schudt. Vaak ben ik dat. Aangezien ik het dit jaar nogal druk heb, komt hier het doe-het-zelf-pakket:

Tip 1

Bedenk eerst de vorm

Ik duik niet in de talloze dichtvormen. Niet nodig én niet wenselijk voor sinterklaasgedichten. Die hebben namelijk duidelijke kenmerken: ze zijn gezellig, informeel, vaak grappig en vooral niet ingewikkeld. Je hoeft dus geen Sonnet in de stijl van Shakespeare te maken (mag wel hoor, lekker ludiek, blijft mensen zeker bij, voor de liefhebber: Hoe schrijf je een sonnet als Shakespeare?)

Ongeschreven Sintwet: het moet rijmen, bij voorkeur op het einde van elke regel met zogenaamd volrijm, dus ‘lopen-hopen’, ‘varen-baren’, ‘gissen-missen’. Meestal volgens dit schema (gepaard rijm):

Rijmpatroon 1

AA, BB, CC, DD, EE enzovoort. Regel 1 rijmt op regel 2, regel 3 rijmt op regel 4, regel 5 rijmt op regel 6 enzovoort…

Wil je per se een bepaald woord gebruiken, staat het aan het einde van je zin, maar rijmt dat nergens op? Verplaats het dan naar het midden van de zin. Bijvoorbeeld:

Wat is ze toch mooi, die Iris

(in tegenstelling tot Marie die echt een klier is) > dat kan natuurlijk ook, maar stel dat je dat niet wilt ….

Maak er dan van:

Die Iris, wat is ze toch mooi

Make-up is onnodig, die zooi

Een ander schema (gekruist rijm) kan zijn:

Rijmpatroon 2

ABAB CDCD EFEF enzovoort. Regel 1 rijmt op regel 3, regel 2 op regel 4 enzovoort.

Dus:

Die Iris, wat is ze toch mooi

Met haar lange rode lokken

Make-up is onnodig, die zooi

Iris straalt, van kruin tot sokken

Niet rijmen om te rijmen!

Rijmwoordenboek? Mag je erbij pakken als je niet op woorden kunt komen, maar wat je ook kunt doen is het alfabet afgaan in je hoofd en met beginletters bedenken welk woord erop rijmt. Dus, als het woord waarop je wilt rijmen ‘Koek’ is, dan doe je: A? B?>Boek C? D?>Doek E? F? G? H?>Hoek enzovoort

Niet rijmen om te rijmen. Dus niet:

Goede wijn behoeft geen krans

Daarmee ontspring je geen enkele dans (dit slaat namelijk nergens op en bovendien is het ritme niet lekker) Je rijmt slechts om te rijmen.

Beter is:

Goede wijn is als een dans

Het schenkt je binnenpret een kans

Of je laat het niet rijmen en overtreedt de ongeschreven wet. Dichterlijke vrijheid!

Uiteindelijk gaat het erom dat je je best hebt gedaan er iets leuks van te maken. Dat heb ik ook met dit artikel gedaan. Het is een totaal niet-uitputtende opsomming van wat er allemaal mogelijk is op sint-gedichtengebied en slechts een handreiking om je op ideeën te brengen in geval van dicht-blokkades. Wees vooral origineel en doe je eigen ding!

Tip 2

Kruip in de huid van de ontvanger

Wie ontvangt jouw gedicht? Doe alsof je een spion bent die alles van haar target wil weten (ja, mensen: ik kijk graag naar The Blacklist). Juist de dingen die niet iedereen weet, die heimelijke genoegens. Wel in het nette natuurlijk. We gaan onze nietsvermoedende sintvierders niet (té…) ongemakkelijk maken.

Goed, je hebt dus het lootje van die ene collega getrokken met wie je helemaal niets hebt. Die zonder hobby’s (voor zover je weet). Bekijk haar Facebook, Instagram, YouTube, Linkedin, TikTok, Twitter. Vraag subtiel rond. Loop onopvallend langs haar bureau: wat voor theesmaak is favoriet, of drinkt ze juist altijd alleen maar water (kun je ook iets mee)? Welke kleur jas of sjaal hangt aan de kapstok en komt die kleur vaker terug? Ligt er in haar bureaulade misschien altijd een bijna-leeg zakje Heksenhyl salmiakdrop of Schoolkrijtjes? Lolly’s? Tony’s? Of misschien helemaal niets (ook daar kun je iets mee: gezond bezig…). Misschien is die collega heel ‘clean desk’ en kun je dat als deugd benoemen (het enige bureau waaraan je NIET uit het toetsenbord kunt eten). Of ze is heel punctueel of juist altijd te laat.

Maar misschien heb je geluk en moet je een gedicht schrijven voor je neefje, een hard core Harry Potter-fan. Dan strooi je kwistig met hoge hoeden, toverspreuken, uilen en slangen in je poëzie.

Wat nu als je echt helemaal niets van iemand weet of te weten kunt komen?

Dan kun je in ieder geval nog iets met uiterlijke kenmerken doen. Haren die altijd heel mooi zitten, gelakte nagels, parfum. Of je laat je gedicht vooral gaan over het cadeautje (en dat kan dus ook een gratis cadeau zijn of iets wat weinig kost!). Dan is Tip 3 jouw redding. Overigens is de combinatie van Tip 2 en Tip 3 vaak het leukst.

Schrijf eerst alles op wat je van de ontvanger weet. Mindmap, brainstorm! En werk van daaruit verder. Schrijf steekwoorden op die kenmerkend zijn voor de ontvanger en/of het cadeautje. Bedenk alvast rijmwoorden bij die steekwoorden (of synoniemen als je geen rijmwoorden kunt vinden). Dan schud je het gedicht daarna veel sneller en makkelijker uit je mouw.

Sfeer & Moraal

Bedenk ook welke sfeer je wilt dat het gedicht heeft: vrolijk, gezellig, serieus, waarschuwend, grappig, hilarisch, hysterisch, cabaretesk, literair (voor je schrijvende vriend), absurdistisch, lief, verliefd, warm (combinaties mogen natuurlijk ook).

En wat uiteindelijk ‘de moraal van je verhaal’ zal zijn. Wil je een boodschap overbrengen? Een goede raad? Liefde? Een waarschuwing? Vrolijkheid?

Bijvoorbeeld ‘Je gaat op reis maar kom alsjeblieft weer heeldhuids thuis!’

Tip 3

Maak een raadsel van het cadeautje

Al geef je een paperclip, dat maakt niet uit. Dit is juiste extra leuk bij onverwachte cadeaus! Maak het zo spannend dat de voorpret de ontdekking ruimschoots compenseert. Entertain.

Ik doe even een voorbeeld met een boek uit een buurtboekenkastje, laten we zeggen een lekker relax-boek, zoals Taal is zeg maar echt mijn ding, van Paulien Cornelisse en dat het cadeau bestemd is voor een secretaresse die jouw brieven corrigeert:

Beste Jessie,

Urenlang dwaalde Sint door de buurt

Heeft hij door straten gegluurd

Wat een zoektocht, beste dame

Sint had lol met het beramen

Want die Jessie is dat waard

Vinden Sint, Piet én het Paard

Dit cadeau is goed voor lijf en brein

Relaxen, genieten: altijd fijn

Want dat is wat Sint je wil geven

Omdat het druk is in jouw leven

Rust en ruimte, lieve Jessie

Haalt je snel uit een depressie

En je leert er nog iets van

Daar wordt zélfs jij nog beter van

Ja, jij hebt alles met taal

Zowel ver- als non-verbaal

Richting komma soms ‘#MeToo’-gedrag

Maar gewillig gaat men overstag

Omdat jouw correcties altijd kloppen

Daarin ben je niet te stoppen

Houd vooral de lol erin

Lees maar door nu, zin voor zin

Met literaire groeten,

van Sinterklaas

Ook hier geldt weer: schrijf eerst alles wat je het over het cadeau kunt bedenken op. Mindmap, Brainstorm. Zie Tip 2.

Tip 4

Ritme! Dat het lekker loopt.

O, vergeet het ritme niet! Het leest lekker als het een beetje swingt. Denk maar aan liedjes, die hebben dat ook. Trucje: neem een liedje als voorbeeld en schrijf je gedicht in datzelfde ritme. Kinderliedjes werken goed. En wat dacht je van bijvoorbeeld: Zie de maan schijnt door de bomen? Komt het voorbeeld, eerst het origineel:

Zie de maan schijnt door de bomen

Makkers staakt uw wildgeraas

’t heerlijk avondje is gekomen

’t avondje van Sinterklaas

Zing even mee. Voel je het ritme? Zet dan andere woorden op de melodie, in hetzelfde ritme. Bijvoorbeeld (wat jij ervan kunt maken):

Die Martijn die kan niet koken

Alles staat vaak in de fik

Ook de kat is weggedoken

Nee het beest lust zelfs geen lik

Dus niet:

Die Martijn die kan niet koken

Als hij een ovenschotel in de oven zet dan gaat het rookalarm vaak af

En dan gaat het hele huis roken

Zijn familie (en ook de kat) vindt het als hij kookt echt meestal wel een soort van straf

Voel je het? Hier zit niet echt lekker ritme in, zing maar even.

Of dit nu zo’n leuk, gezellig, liefdevol gedicht is voor Martijn? Maar gelukkig bestaat Martijn niet.

Tip 5

Vermijd clichés

Ja, zelfs in Sintgedichten zijn die niet (altijd) leuk. Dat wil zeggen: als je er teveel gebruikt. Eentje of twee mag best. Behalve natuurlijk:

Sint zat te denken wat hij zou schenken NIET DOEN, TENZIJ….

Je het als grapje gebruikt en er op voortborduurt. Bijvoorbeeld:

Sint zat te denken

Wat hij Klaas eens zou schenken

Nou, niet zo’n stom cliché-gedicht natuurlijk

Daarvoor ben jij veel te avontuurlijk

Wie heeft die onzin geschreven, zeg?

Die figuur heeft dikke pech

Niet-functionerende hulpsinten ontslaat Sint subiet

Ongevoelig voor hun verdriet

Net als jij, Klaas

Want jij bent een strenge baas

(NEE, niet doen natuurlijk, niet zoiets aan je baas geven, houd het leuk, maar je snapt het idee wel, toch?)

Tip 6

Houd het ‘dus’ leuk!

Zie Tip 5: ga iemand niet afzeiken. Misbruik je sintgedicht nooit om iemand een hak te zetten. Misbruik je Sintgedicht überhaupt niet. Sinterklaas is goedheilig M/V/X.

Tip 7

Kort maar niet te kort

Maak het niet te lang want het gedicht wordt hardop voorgelezen en je wilt niet dat men gaat gapen of je irritant vindt (ik put hierbij uiteraard slechts uit de ervaring van een vriend, hahaha).

Maak het ook weer niet te kort. Ik zou zeggen: minimaal tien regels verdient de ontvanger toch wel? Dat getuigt van liefde, respect en doorzettingsvermogen.

Tip 8

Duik in de huid van de gever

Nee, niet jij! Dat is Sinterklaas! Wie is die man? Oudere wijze figuur? Of…is het een Hulpsinterklaas? Denk aan de smurfen. Die heb je ook in alle soorten en maten. Dus: Moppersint, Klussint, Lolsint, Muzieksint, Sintin, enzovoort.  Zet verschillende petten op en schrijf je gedicht vanuit die stijl. Misschien is Sinterklaas trouwens wel Sinterklazien, ook leuk. Of de Kerstman, Paashaas etc. vermomd als Sint. The Masked Sint. The sky is the limit.

Tip 9

Verkapte boodschappen

In de grijze oudheid werden sinterklaasgedichten vooral gebruikt om goede raad te geven. Vaak werd dat doorgeslagen calvinistisch beleren of erger. Toch heeft een sintgedicht nog steeds een beetje die functie. Ook hier geldt weer: houd het gezellig! C’est le ton qui fait la musique!

Wat ook kan? Gebruik Sinterklaas als de ultieme Valentijn! Vooral als het anoniem is, dan is dit je kans om eens publiekelijk te kunnen delen hoe geweldig je (wie ‘je’ dan ook is, want daar komen we natuurlijk NOOIT achter) the object of your affection vindt. Al is de mooiste surprise dan natuurlijk als iemand in het publiek je verraadt, de ontvanger bloost en later die avond, ergens in een bezemkast, tegen je fluistert hoe blij ze is dat je eindelijk de moed hebt gehad en dat zij daardoor nu eindelijk ook durft. -en het bleef nog lang onrustig-

Tip 10

Als je het toch echt niet kunt?

Wat nu als je bovenstaande tips hebt gelezen zoals ik een landkaart lees: ik kijk ernaar en zie de lijnen maar kan die niet vertalen naar mijn omgeving. Leve Google Maps. Gebruik dan een noodoplossing waarmee je en passant ook nog eens lekker origineel uit de hoek komt. Trouwens: ook als je wél goed kunt dichten, probeer evengoed eens iets van het onderstaande of combineer je gedicht ermee:

• Leuk je gedicht op met plaatjes, kleuren, geuren
• Zing je gedicht, live, met gitaarbegeleiding (of een triangel als dat het hoogst haalbare is)
• Maak er Spoken Word Poetry van
• Maak er een filmpje van met mooie beelden
• Giet het in de vorm van een tijdschrift of krant
• Maak geen gedicht, maar een surprise! (je valt er vooral mee op als het niet vooraf is afgesproken en verder niemand een surprise heeft gemaakt)

Hoe nu verder?

Het is nogal wat. Je hebt het zwaar. De deadline nadert met rasse schreden. En dan waait ook die wind nog door de bomen. Je makkers zijn – zonder uitzondering – wild aan het razen. En het schijnt dat de pakjesboot is gezonken (the horror).

Maak het jezelf makkelijk. Eet er een chocoladeletter bij. En pepernoten. Warme chocomel met slagroom (en rum). Gluhwein, why not? Nootjes. Sinterklaas is een inclusief feest: het is EN EN (niet OF OF). Wat dat betreft is het misschien een goed idee om het schrijven van gedichten over enkele dagen uit te smeren. Tenzij je wilt afvallen.

Zet er muziek bij op. Focusmuziek, Sinterklaasmuziek. Of, als je het gedicht een bepaalde sfeer wilt meegeven: muziek die dat uitstraalt. Of ga gewoon even lekker op een andere plek zitten, op een bankje in een park (regenjas aan, onuitwisbare inkt mee).

Rest mij nog tot slot te zeggen

Dit was leuk om uit te leggen

Het dichten ben jij nu de baas

Makker, staakt uw wild geraas

Heb je toch nog wel een vraag

Zit er niet mee in je maag

Stel hem aan Hulpsint Manon

Zij is een betrouwbare bron

Met liefs,

Sinterklazien